woj. kujawsko-pomorskie - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego

ul. Targowa 13/15, 87-100 Toruń

Departament Rolnictwa i Geodezji

tel. 784 995 021, 784 994 905

e-mail: e.sobolewska@kujawsko-pomorskie.pl, b.darowska@kujawsko-pomorskie.pl

Bardzo duży wpływ na kształtowanie się kuchni Kujaw miało przenikanie się potraw i smaków kuchni kujawskiej oraz wielkopolskiej. Kujawskie gospodynie wykorzystywały przede wszystkim produkty pochodząc...

Ser kozi z Mikanowa

Hodowla kóz w Polsce ma wieloletnią tradycję, gdzie w latach trzydziestych nastąpił dynamiczny rozwój hodowli tego zwierzęcia. We wsi Mikanowo, gminie Lubanie hodowla kóz rozpowszechniła się w końcu X...

Twaróg z Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej

Gospodarstwa wiejskie na Kujawach w XIX oraz na początku XX wieku, oprócz upraw zajmowały się także przetwórstwem i konserwacją produktów spożywczych. Gospodynie przerabiały produkty zbożowe, produkty...

Lody koronowskie

Koronowo to położone nad rzeką Brdą miasto w województwie kujawsko-pomorskim. W historię i kulturę tego małego miasteczka wpisała się tradycja wytwarzania lodów. Lody z Koronowa są wręcz znakiem rozpo...

Ser smażony z kminkiem

Na terenie Kujaw hodowlą bydła mlecznego mieszkańcy zajmowali się od wielu lat. Mleko od krów stanowiło podstawę do produkcji serów oraz twarogów, które stały się podstawą wyżywienia wielu rodzin. Twa...

Świąteczna szynka kujawska z kością

Szynka kujawska z kością to cała szynka wieprzowa wraz z golonką, o złocisto-brązowej skórce po upieczeniu, nabita goździkami. Całą szynkę o zwartym miąższu, przerośniętą często warstwami tłuszczu pek...

Biała kiełbasa w słoiku

Mięso i przygotowywane z niego wyroby były w dawnym, tradycyjnym gospodarstwie wiejskim najrzadziej spożywanymi produktami. Jedzono je głównie z okazji najważniejszych świąt lub ważnych uroczystości r...

Półgęsek, znany też jako półgąsek albo pierśnik

Półgęsek był w kuchni staropolskiej bardzo popularną przekąską. Najbardziej znane były półgęski litewskie, wspominane między innymi przez Adama Mickiewicza w Panu Tadeuszu. Opisując tam śniadanie w so...

Kaczka z weka

Dawniej w każdym gospodarstwie na Kujawach hodowano kaczki, dlatego też Kujawy słynęły z czarniny i pieczonej kaczki. Kaczynę serwowano najczęściej na niedzielny i świąteczny obiad, a kiedy nie było c...

Leberka gęsia

Produkty przygotowywane z mięsa gęsiego na terenie Pomorza i Kujaw znane są od wielu lat. Ma to związek z tradycją hodowli gęsi na tych terenach. Mięso z gęsi jest bardzo zdrowe, łatwe w przygotowaniu...

Okrasa gęsia z cząbrem

Hodowla gęsi na Pomorzu i Kujawach ma wielowiekową tradycję. Najbardziej popularną rasą w tych regionach była dawniej rasa gęsi pomorskiej (powstała w końcu XIX wieku), która była podstawą do wyhodowa...

Owijunki

Hodowla kaczek oraz gęsi na terenie Kujaw dawniej była bardzo popularna. Gospodynie do przygotowania różnych potraw wykorzystywały nie tylko ich zdrowe mięso, ale również krew oraz łapki i podroby. „P...

Szyja gęsia nadziewana

Dawniej mięso i produkty mięsne rzadko gościły na wiejskich stołach. Na terenie obecnego województwa kujawsko-pomorskiego przygotowywano je głównie z okazji najważniejszych świąt lub ważnych uroczysto...

Karp nakielski

Prekursorem stawów w okolicach wsi Ślesin koło Nakła nad Notecią w województwie kujawsko-pomorskim było przed wiekami Jezioro Ślesińskie zasilane wodą z małych strumyków spływających ze zboczy pradoli...

Sok z kapusty kwaszonej

Sok z kapusty kwaszonej to produkt znany od wieków, jego walory smakowe oraz lecznicze doceniono już kilkaset lat temu. Pozyskiwano go, odsączając kapustę kwaszoną. Związek opisywanego produktu z regi...

Powidła śliwkowe z Doliny Dolnej Wisły

Jednym z najstarszych sposobów utrwalania i konserwacji owoców śliw jest ich rozgotowywanie i zagęszczanie poprzez odparowywanie w podgrzewanych kotłach. Ten rodzaj przetwarzania owoców znany jest z p...

Gruszki szaruszki w syropie

„Na Pomorzu i Kujawach prawie do połowy października czyli do świętej Jadwigi komory, spicherki, sienie, sklepy i góry winny być zapełnione warzywami i owocami z przydomowych ogródków i sadów. Spośród...

Fjut/cyrop

Na Pomorzu uprawa buraków cukrowych na cele przemysłowe rozpowszechniła się w latach 30-tych XIX w., jednakże cukier był dość rzadko używany z uwagi na jego wysoką cenę. Jedne z najstarszych cukrowni ...

Śliwka w occie

Strzelce Dolne to wieś położona na wysokiej skarpie wiślanej w województwie kujawsko-pomorskim w gminie Dobrcz. Z powodu trudnego i spadzistego ukształtowania terenu wsi nie nadawał się on pod popular...

Kapusta modra szmurowana z rodzynkami

Województwo Kujawsko-Pomorskie ze względu na ukształtowanie terenu oraz dobrą jakość gleb posiada bardzo dobre warunki do uprawy warzyw kapustnych. Najwięcej warzyw uprawianych jest w dolinach rzek Wi...

Chleb z kminkiem ze Stolna

Chleb z kminkiem ze Stolna to pieczywo o pachnącej, rumianej i chrupiącej skórce, posypanej kminkiem. Charakterystyczny jest jego lekko kwaśny zapach wynikający z naturalnego zakwasu, na jakim jest wy...

Stoleński razowiec ze słonecznikiem

Stolno jest wsią położoną w województwie kujawsko-pomorskim słynącą ze swojego przywiązania do tradycji. Wynika to zarówno z wielu zabytków, które ostały się poprzez wieki pozostając chwalebnym dziedz...

Chleb z makiem ze Stolna

Jak wykazuje Encyklopedia gospodarcza Polski, na ziemiach polskich wypiekano chleb zapewne już w neolicie. W wykopaliskach archeologicznych formy chleba pojawiają się od VII w. p.n.e., zaś z X i XI w....

Mace borowiackie

Mace borowiackie to rodzaj pieczywa, które w przeszłości wypiekano z resztek ciasta pozostałego po wypieku chleba. W dawnych wiejskich gospodarstwach panował zwyczaj wypiekania z resztek ciasta chlebo...

Kajmak

Swoiste cechy naszej kuchni powstały w wiejskich domach, w szlacheckich dworkach, mieszczańskich kamienicach i żydowskich karczmach. Często kuchnia tworzona była przez sąsiadów, a czasami i wrogów, pr...

Mazurek orzechowy

Mazurek to wypiek o wyjątkowych walorach smakowych, znany od kilku wieków i szczególnie związany z tradycją Świąt Wielkiej Nocy. Suto zastawione stoły potrawami zarówno mięsnymi, z jaj, ale także dese...

Kujawiok – wielkanocna baba drożdżowa

Kujawiok, czyli wielkanocna baba drożdżowa to ciasto drożdżowe o charakterystycznym dla babek kształcie, posypane cukrem pudrem lub polane białym lukrem. Przygotowywany był podczas Świąt Wielkiej Nocy...

Amoniaczki

Amoniaczki to ciasteczka wypiekane w kujawskich domach od kilku pokoleń. Przepis na ciasteczka można odnaleźć w wielu publikacjach np. w pracy zbiorowej pod red. dr Stanisława Bergera „Kuchnia polska”...

Placki na sodzie

Placki na sodzie wypiekane były w kujawskich domach od kilkudziesięciu lat. Nazywane były również racuchami, sodziakami, spuchlunami, bądź w niektórych regionach Kujaw byncami. Jak wspomina etnograf D...

Pączki ziemniaczano-dyniowe

Pączki ziemniaczano-dyniowe to produkt przygotowywany wyłącznie z produktów naturalnego pochodzenia, bez dodatków i ulepszaczy, co gwarantuje ich niepowtarzalny smak i aromat, a także lekkość i puszys...

Chleb żytni z ziemniakami

Do wybuchu II wojny światowej znaczną część ziarna zbieranego w gospodarstwach rolnych przetwarzano w obrębie własnego gospodarstwa, mieląc zboże na żarnach lub, w okolicach bardziej rozwiniętych gosp...

Ruchańce drożdżowe

Ruchańce drożdżowe zwane plackami ruchanymi, racuchami lub racuszkami to okrągłe czasami owalne, wypukłe placki drożdżowe, przygotowywane z mąki, drożdży, mleka, niewielkiej ilości jaj i roztopionego,...

Piernik na karmelu / Brukowiec kujawski

W średniowieczu najbardziej znanym ośrodkiem piernikarskim w Polsce był Toruń. W 1557 r. toruńscy piekarze otrzymali przywilej sprzedaży swoich wyrobów na królewskich jarmarkach, a w 1757 r. specjalna...

Ciastka królewskie z Sosna Królewskiego

Pierwsze informacje o Sośnie Królewskim jako osadzie młyńskiej na dawnym obszarze ziemi lubawskiej pojawiają się na początku XVII wieku w miejscowych księgach parafialnych. Głównym zajęciem mieszkańcó...

Kujawskie ciasto marchewkowe

Marchew należy do popularnych warzyw często wykorzystywanych w kuchni polskiej. Może być przygotowywana pod różnymi postaciami: ugotowana jako danie obiadowe, w postaci surówki, a także jako składnik ...

Jabłecznik kujawski

Tradycja pieczenia jabłeczników w województwie kujawsko-pomorskim sięga odległych czasów. Do ich pieczenia wykorzystywano rodzime owoce, a jabłoń rosła niemal w każdym kujawskim gospodarstwie. Na jabł...

Masło wiejskie z Wołuszewa

Masło to dawniej podstawowy produkt używany zarówno w gospodarstwach chłopskich, jak i szlacheckich. Był i jest do dziś także jednym ze składników święconki zanoszonej do kościoła w okresie Świąt Wiel...

Szary smalec po kujawsku

Szary smalec po kujawsku to produkt tradycyjnie wytwarzany przez kujawskie gospodynie. Dawniej w niemal każdym gospodarstwie utrzymywano, oprócz krów i drobiu również świnie. Tuczono je tak, aby osią...

Miody z rejonu Dolnej Wisły

Miody z rejonu Dolnej Wisły pozyskiwane są od wielu stuleci. Do ich produkcji wykorzystuje się pszczołę miodną (Apis mellifera). Najstarsze znane metody pozyskiwania miodu to przede wszystkim bartnict...

Żur kujawski

Żur kujawski to potrawa spożywana na Kujawach od wieków, szczególnie na wsi. Mówiło się, że jest to strawa ludzi biednych i bogatych, w zależności od tego, ile śmietany i okrasy lub kiełbasy do niej d...

Czarnina kujawska

Tradycyjne pożywienie na Kujawach zbliżone było do pożywienia w sąsiednich regionach. M. Polakiewicz w książce „Tradycyjne pożywienie ludowe w północnej Polsce” z 1980 roku pisze: „Starą, tradycyjną, ...

Zupa kwas

Zupa kwas to potrawa tradycyjna, gotowana głównie na obszarach wiejskich, znana od kilkuset lat. Przygotowywana na bazie soku z kapusty kwaszonej, który to produkt zawsze znajdował się w każdej kujaws...

Marchew krychano

Marchew to warzywo, które gościło na kujawskim stole nie tak często jak kapusta, groch czy szablok (fasola), ale nie mogło jej zabraknąć przy kiszeniu kapusty, marmoladach z marchwi czy daniach jednog...

Grzybowniczki

„Wartościowym dopełnieniem pożywienia są grzyby, z których najwięcej cenione są w kuchni borowiackiej borowiki (prawdziwki), kozaki (kozły), maślarze (smarkate pampki), pieprzniki jadalne (kurzajki, k...

Kaczka nadziewana po kujawsku

Na Kujawach od bardzo dawna kaczka nadziewana gościła na stołach, zazwyczaj podczas dużych uroczystości takich jak: chrzciny, odpusty, wesela. Potrawy z kaczek były bardzo popularne, co można była zao...

Groch z kapustą

W wierzeniach ludowych spożywanie nasion grochu chroniło ludzi przed chorobami, a w połączeniu z kapustą zapewniało urodzaj. Wierzono również, że potrawy przygotowane z kapusty przyciągają dostatek. S...

Wigilijna zupa z suszonych śliwek

Na Kujawach znajduje się część polskiego zagłębia śliwkowego, czyli Dolina Dolnej Wisły, dlatego w kujawskim menu silnie zakorzenione są różnego rodzaju potrawy ze śliwek. „Śliwki najczęściej mama dos...

Kluski z makiem

„Do kujawskich, tradycyjnych potraw zaliczany był i jest przede wszystkim żur, kluski kartoflane, zupa na kwasie od kapusty i kilka potraw wigilijnych, m.in. takich jak kluski z makiem, kapusta z faso...

Rosopita

Rosopita zwana inaczej rosopitką lub zupą śledziową to dawne, tradycyjne danie, które gościło głównie w gospodarstwach domowych na wsiach, rzadziej na pańskich stołach. Nazwa potrawy pochodzi prawdopo...

Żeberka w kapuście

Kapusta to jedno z najpopularniejszych warzyw wykorzystywanych w tradycyjnej kujawskiej kuchni. Przygotowywana była pod różnymi postaciami na niedzielny obiad, święta rodzinne oraz wesela. „Kapuścin...

Kiszczok

Kiszczok, znany również jako kiszok, kliszczanka czy żurek kiszczonka, to bardzo popularna zupa, która gościła w każdym kujawskim gospodarstwie po świniobiciu. Na wsi nic nie mogło się zmarnować, dlat...

Prażucha (ziemniaczane fusze)

Prażucha to potrawa chłopska stanowiąca danie spożywane na co dzień, głównie w dawniejszych czasach na wsi, gdy panował minimalizm konsumpcyjny, a mięso, jako produkt wyższego rzędu, nie był spożywany...

Fałszywy zając

Określenie „fałszywy zając” pochodzi z języka niemieckiego (Falscher Hase) i jest charakterystyczne dla tej części Polski, która znajdowała się pod zaborem pruskim, stąd też dla Krajny, Pomorza i częś...

Poliwka

Gmina Dobre jest gminą o charakterze typowo rolniczym, posiadającą bardzo urodzajne ziemie zwane czarnymi ziemiami kujawskimi. Dzięki temu ponad 90% jej obszaru stanowią użytki rolne. Głównym kierunki...

Szczawiówka (zupa szczawiowa)

Zupy to najprostsze i sycące potrawy, które często gościły na chłopskich stołach na terenie Kujaw. Ze względu na dawniej panującą na tych terenach biedę, zupy gotowano z najtańszych i najłatwiej dostę...

Kluski ziemniaczane z białym serem

O popularności ziemniaków zwanych na Kujawach Zachodnich pyrami bądź kartoflami świadczą wzmianki w różnych opracowaniach dotyczących pożywienia: „Jednak kartofle na (…) Kujawach od końca XIX wieku na...

Kujawskie pierogi z kapustą i grzybami

Pierogi z kapustą i grzybami od lat gościły na kujawskich stołach zazwyczaj podczas różnych świąt, np. Bożego Narodzenia. Kujawskie gospodynie wierzyły, że na wigilijnym stole powinny znajdować się po...

Kartoflanka po kujawsku

Kartoflanka po kujawsku to potrawa o długiej tradycji, której receptura była przekazywana z pokolenia na pokolenie. Przygotowywana jest do dziś i w wielu domach stanowi urozmaicenie codziennego posiłk...

Kujawskie pierogi z serem

Kujawska kuchnia od wielu lat słynie z przeróżnych potraw przygotowywanych na bazie lokalnych surowców. Jednym z takich produktów są kujawskie pierogi z serem. Mąka pszenna, która jest głównym składni...

Bułki na parze / Pampuchy z Kujaw

Tradycja wytwarzania bułek na parze zwanych pampuchami, buchtami, kluchami lub pyzami na parze wywodzi się z kuchni kujawsko-pomorskiej. Potrawa ta często gościła na stołach w domach mieszkańców Kujaw...

Pyzok – placek ziemniaczany z Dobrego

Kuchnia na Kujawach Zachodnich opierała się m.in. na ziemniakach zwanych pyrami lub kartoflami, były one podstawowym składnikiem codziennych posiłków. Jednym z nich był pyzok – ziemniaczany placek, zw...

Kujawska bania z zacirkami

W kujawskiej spiżarni nie mogło zabraknąć kapusty, ziemniaków, marchwi, czerwonych buraków i dyni, którą Kujawiacy nazywali banią. Było to warzywo powszechne, na którym opierała się w dużej części kuj...

Kujawska parzybroda

Zupy należały do jednych z najprostszych i dosyć sycących potraw, które codziennie gościły na polskich stołach. Na terenie Kujaw najpopularniejszą z zup była parzybroda. Kujawska parzybroda to klarown...

Kujawska zupa z jajek

Kujawska zupa z jajek, zwana również zupą jajową, to zupa o jednorodnej i kremowej barwie z widocznymi, całymi, zanurzonymi w niej jajkami. Jest to prosta potrawa ze względu na bezmięsny charakter, pr...

Wino domowe z Kujaw

Wino znane było w Polsce już za czasów pierwszych Piastów. Ocenia się, że wyrabiano je od czasów przyjęcia chrześcijaństwa, gdyż było ono niezbędnym elementem liturgii. Wino domowe produkowane w Torun...

Piwo nakielskie ciemne

Tradycja warzenia piwa od wielu pokoleń towarzyszyła mieszkańcom Nakła nad Notecią i okolic. Pierwsze wzmianki o warzeniu piwa w Nakle pochodzą z początku XVI wieku. Po pożarze grodu nakielskiego w ...

Piwo nakielskie jasne

Księżycówka z Kujaw

Księżycówka z Kujaw wzięła swój początek i tradycję wytwarzania z Nieszawy i jej okolic. Tamtejsi mieszkańcy przekazywali ją sobie z pokolenia na pokolenie. Od kilkudziesięciu lat księżycówka jest pro...

Nalewka orzechowa

Pierwsza nalewka swą nazwę Hipokrasa zawdzięcza Hipokratesowi, który jako ojciec starożytnej medycyny, jako pierwszy do wina dodał miodu i ziół. Już w czasach starożytnych mieszając zioła, szukano eli...

Nalewka z kwiatów głogu (bulimączka)

Pierwsza nalewka przeznaczona „dla smaku” – rosolis (z łac. ros – kropla, solis – słońce), powstała we Włoszech w XIII w. Do Polski nalewki trafiły za sprawą Henryka Walezego i zwane były kordiałami. ...

Nalewka z czarnej porzeczki

Nalewki to alkoholowe wyciągi z owoców, korzeni, kwiatów i ziół. Zanim jednak pierwsza nalewka trafiła na polski stół przeszła długi proces tworzenia i zdobywania wiedzy na temat jej produkcji. Już w ...

Nalewka dereniowa

Pierwsze nalewki powstawały na bazie wina, miodu i ziół. Już w czasach starożytnych mieszając zioła, szukano eliksirów młodości i miłości. Do historii alkoholu należy powstanie bimbru, doprawionego zi...

Dzięgielówka

Nalewki przyrządza się dość łatwo – z owoców, korzeni i ziół. Zanim rozpowszechnił się w Europie cukier, dosładzano je różnymi syropami. Od wieków sposoby wytwarzania nalewek niewiele się zmieniły, a ...

Podpiwek kujawski

Z powodu niezwykle urodzajnych gleb, Kujawy nazywane były spichlerzem Polski. W Królestwie Polskim na przełomie XIX wieku wzrastało znaczenie rzeki Wisły, jako szlaku handlowego zbożem. Rocznie tym sz...

Kawa zbożowa z jęczmienia

Kawa dotarła do Polski pod koniec XVII wieku, ale rozgłos zyskała dopiero na początku XVIII w. Z biegiem czasu stała się łatwiej dostępna i popularna, zwłaszcza wśród elit, ludzi bogatych i inteligenc...

Herbatki z ziołowych wianków

Ziołowe wianki to niewielkie, ułożone ciasno, sezonowe zioła i kwiaty, związane szpagatem lub włóczką, przygotowywane na zakończenie oktawy Bożego Ciała. Wianki uważano za symbol zdrowia, siły i życia...

Winko z chabru

Chaber bławatek to pospolity chwast występujący w uprawach zbożowych, charakterystyczny dla kujawskich pól – w parze z makiem stanowi typowy dla Kujaw krajobraz. Odzwierciedleniem tego jest dominujący...

Mniszek bronisławski

Mniszek bronisławski to klarowny, przejrzysty płyn – syrop z mniszka lekarskiego – o bursztynowej barwie, przypominającej barwę miodu. Lepki, gęstawy płyn, mający konsystencję miodu płynnego, podczas ...

Ciechocińska sól

Sól jest jedną z podstawowych przypraw, poprawiających walory smakowe potraw. Od wieków sól stosowano w gospodarstwach domowych jako przyprawę, środek do konserwacji mięsa, kiszenia warzyw oraz do cod...

Kulis – kwas z buraczków

„Na pobliskich Kujawach spożywano żurki i barszcze oraz kwasy z buraków” (Z. Przybylak, „Tradycyjna kuchnia pomorsko-wielkopolska”). Popularny na tych terenach kwas z buraków czerwonych zwany również ...

Placki z ciasta kluskowego pieczone na fajerkach

Podstawą pożywienia na Kujawach były m.in. produkty i potrawy przygotowywane ze zbóż. Na mąkę przetwarzano głównie żyto i pszenicę. Z mąki, dawniej głównie żytniej robiono kluski, a jak były kluchy, t...